Uroczyste obchody sześćsetnej rocznicy zawarcia unii polsko - litewskiej 1413 roku rozpoczną się w Zamościu międzynarodową konferencją zorganizowaną przez Stowarzyszenie Potomków Sejmu Wielkiego oraz Prezydenta miasta Zamościa. Po dwóch dniach obchody rocznicowe przeniosą się do Horodła, gdzie odsłonięty zostanie obelisk na 600-lecie unii.
Okrągła, sześćsetna rocznica Unii Horodelskiej obchodzona była w dniach 27 – 28 września w Zamościu, oraz dnia 29 września w Horodle.
W sali „Consulatus” zamojskiego ratusza odbyła się dwudniowa, międzynarodowa konferencja „Unia w Horodle na tle stosunków polsko – litewskich od Krewa do Zaręczenia Wzajemnego Obojga Narodów”, zorganizowana przez Stowarzyszenie Potomków Sejmu Wielkiego, Miasto Zamość, Muzeum Zamojskie, Muzeum Historii Polski, Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego, Instytut Wielkiego Księstwa Litewskiego w Kownie oraz Polskie Towarzystwo Heraldyczne, a której honorowy patronat objął Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Bronisław Komorowski.
Organizatorzy konferencji postawili sobie za zadanie próbę odpowiedzi na pytania dotyczące znaczenia Unii Horodelskiej, i związku polsko – litewskiego w ogóle, dla narodów niegdyś ten związek tworzących, tj. Polaków, Litwinów, Ukraińców i Białorusinów.
Konferencję uroczyście otworzył Prezydent Marcin Zamoyski oraz Marszałek Stowarzyszenia Potomków Sejmu Wielkiego, Andrzej Krzyżanowski. Dzień upłynął pod znakiem referatów wprowadzających w tematykę, z których szczególne zainteresowanie wzbudziły te wygłoszone przez gości ze wschodu, głównie z powodu chęci zaspokojenia ciekawości co do stanowiska tamtejszych naukowców wobec Unii. Jednak ci, co liczyli, że konfrontacja poglądów zaowocuje odświeżającą dyskusją mogli się poczuć rozczarowanymi, gdyż panel dyskusyjny ograniczył się do pojedynczych wypowiedzi, a dla niektórych tylko okazją do wątpliwego „zabłyśnięcia” w towarzystwie.
Wyróżnić należy ciekawe referaty dra Aleha Dziarnowicza pt. „Unia horodelska: podział czy transformacja społeczeństwa Wielkiego Księstwa Litewskiego”, w którym autor zasygnalizował – zwłaszcza badaczom polskim – jak słabo opracowane jest zagadnienie wpływu Unii na społeczeństwo litewskie w XV wieku.
W sobotę, 28 września, Prezydent miasta Zamościa zainaugurował w Muzeum Zamojskim otwarcie wystawy zatytułowanej „Od Horodła do Horodła. Unia horodelska – dzieje i pamięć (1413 – 2013)”. W trzech salach Muzeum zgromadziło najcenniejsze istniejące eksponaty dotyczące dziejów Unii, m.in. transumpt aktu unii horodelskiej z 1529 roku wykonany na zjeździe stanów litewskich, akt unii mielnickiej, dwa miecze z XV wieku, monety z wizerunkami królów dynastii jagiellońskiej (od Kazimierza Jagiellończyka do Zygmunta Augusta), a wykonane przez nadwornych medalierów króla Stanisława Augusta, medal ze złoconego brązu odlany na pamiątkę zjazdu horodelskiego 10 października 1861 roku, odezwa wzywająca do stawienia się pod Horodłem w czterysta czterdziestą ósmą rocznicę Unii Horodelskiej, protest spisany pod Uściługiem w dzień manifestacji w Horodle w 1861 roku, a także współczesne pamiątki i publikacje na temat historii unii i Horodła, jak 5 dukatów horodelskich wydanych w sto pięćdziesiątą rocznicę manifestacji (2011) oraz złoty medal upamiętniający sześćsetną rocznicę Unii (2013). Zabrakło niestety dokumentów najważniejszych, czyli oryginałów aktów unii horodelskiej: aktu bojarów litewskich praz polska kopia aktu Jagiełły i Witolda.
W ostatnią niedzielę września 2013 roku, w Horodle nad Bugiem, odbyły się uroczystości upamiętniające sześćsetną rocznicę zawarcia przez Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie Unii Horodelskiej, najważniejszej spośród piętnastowiecznych unii pomiędzy obu monarchiami.
W przygotowania do obchodów rocznicowych zaangażowane były miejscowe władze samorządowe oraz Muzeum Zamojskie. Efektem tych przygotowań była budowa parkingu pod Urzędem Gminy w Horodle, na którym odbyły się niedzielne uroczystości, oraz odsłonięty został obelisk na 600-lecie. Muzeum Zamojskie zaprezentowało plansze promujące wystawę „Od Horodła do Horodła”, którą można oglądać do końca listopada w Zamościu.
Uroczystości rozpoczęły się od poświęcenia przez biskupa pomocniczego diecezji zamojsko-lubaczowskiej Mariusza Leszczyńskiego nowych dzwonów pod kościołem parafialnym, a po odprawieniu mszy świętej orszak złożony z gości honorowych, pocztów, młodzieży szkolnej z 47 herbami z aktu unii horodelskiej, oraz aktorów w strojach z epoki udał się na plac parkingowy przez Urzędem Gminy, gdzie Wójt Gminy, pan Krzysztof Bożek, dokonał, w Posła do Parlamentu Europejskiego pana Arkadiusza Bratkowskiego i Starosty Hrubieszowskiego Józefa Kuropatwy odsłonięcia obelisku poświęconego tegorocznej rocznicy Unii. Po powitaniu gości wójt wygłosił przemówienie, w którym zarysował rolę Horodła w dziejach unii polsko – litewskiej, po czym oddał głos prof. Franciszkowi Ziejce z UJ oraz prof. Robertowi Frostowi ze Szkocji.
Część artystyczną rozpoczęła młodzież z Zespołu Szkół w Horodle. Bezdyskusyjną gwiazdą popołudnia był zespół Lechici z Hrubieszowa z repertuarem nagrodzonym przez publiczność gorącymi oklaskami. Ogromne zainteresowanie wywołał spektakl pt. „Zjazd wielki horodelski” w reżyserii pana Kazimierza Dejera, w którym wystąpili miejscowi aktorzy w staropolskich strojach. Niewątpliwie ogromną atrakcją była obecność Bractw Rycerskich z Zamościa i Lublina, których pokaz walk turniejowych wzbudził podziw i uznanie zarówno wśród młodych, jak i starszych, a pożegnanie zgotowane publiczności przez rycerstwo na stałe zapisze się w ustnej tradycji Horodła.
Dzień zakończył się koncertami zespołów serwujących muzykę rozrywkową, czyli Max-Dance i Akcent.
Część artystyczną i rozrywkową prowadziła dzielnie pani redaktor Anna Dąbrowska.
Przemysław Graboś
Następna kolumna Do góry